Als je iemand voor het eerst ontmoet, heb je binnen 30 seconden je mening gevormd. Maar die ander óók van jou. Klopt die eerste indruk wel? En hoe kom je zelf zo goed mogelijk voor de dag?
In De eerste indruk ontrafelt Roos Vonk beide kanten van indrukvorming aan de hand van wetenschappelijk onderzoek en herkenbare voorbeelden. Met haar kenmerkende knipoog en vlotte schrijfstijl verklaart ze de psychologische raadsels van het sociale verkeer.
Hier legt ze uit waaraan je kan zien of een gezicht betrouwbaar of onbetrouwbaar overkomt:
In onze indrukken en beschrijvingen van mensen zijn globaal twee beoordelingsdimensies te onderscheiden, de Big Two genoemd: enerzijds hoe aardig, betrouwbaar en warm we iemand vinden (warmte), anderzijds hoe bekwaam, krachtig en dominant iemand overkomt (kracht). De eerste zouden we de horizontale dimensie van het sociale verkeer kunnen noemen: met wie willen we ons verbinden, wie vertrouwen we, met wie willen we samen zijn? De andere is de verticale dimensie: wie is wie de baas, wie is de beste?
Deze twee dimensies zijn terug te vinden in onze indrukken van gezichten. We herkennen gezichten vrij makkelijk als hoog of laag in betrouwbaarheid en warmte, en hoog of laag in dominantie en kracht. Beoordelaars zijn het meestal behoorlijk met elkaar eens over de eigenschappen van een gezicht. Op basis van indrukken over grote aantallen gezichten kan het gemiddelde worden bepaald van alle gezichten die bijvoorbeeld als erg onbetrouwbaar worden beoordeeld, en zo kan een foto worden geconstrueerd van het prototypische onbetrouwbare gezicht.
Hieronder zie je verschillende gradaties van (on)betrouwbaarheid in gezichten. Het extreem onbetrouwbare gezicht ziet er niet zo fijn uit en komt in werkelijkheid gelukkig zelden voor.
Zoals we mensen automatisch categoriseren als man of vrouw, zwart of wit, enzovoort, zo worden ook gezichten direct gecategoriseerd als betrouwbaar of onbetrouwbaar. Intuïtief weet je meteen dat het gezicht links onbetrouwbaar is en het gezicht rechts juist extreem eerlijk. Maar waar zie je dat eigenlijk precies aan? Dat hangt samen met allerlei details in gezichtstrekken die je niet bewust registreert, maar wel onbewust. In deze figuur zijn die aangegeven. Een onbetrouwbaar gezicht heeft zware wenkbrauwen en omlaag wijzende mondhoeken. Een betrouwbaar gezicht is smaller, heeft meer geprononceerde jukbeenderen, de wenkbrauwen staan aan de binnenkant hoger (alsof de persoon een beetje verbaasd en naïef kijkt), de neusbrug is minder diep en de kaaklijn minder hoekig. Dit zijn ook allemaal kenmerken die het gezicht meer vrouwelijke trekken geven. Het zijn tevens kenmerken die een vriendelijke, open gezichtsuitdrukking geven; het onbetrouwbare gezicht ziet er al met al een stuk chagrijniger uit. In het algemeen worden vriendelijke gezichten eerder als vrouwelijk gezien. De huid is lichter en de mond neigt vaker naar een lach, wat ook vrouwelijke kenmerken zijn.
De verticale dimensie van eerste indrukken is ook terug te zien in gezichten: gezichten verschillen in hoe krachtig en stoer ze overkomen. Gezichten met sterke, dominante trekken tonen meestal ook tekenen dat de persoon fysiek sterk is en lang is; mensen kunnen dat soort lichamelijke kenmerken al redelijk goed inschatten enkel op basis van iemands gezicht. Hiervoor zag je een extreem dominant gezicht en een extreem onderdanig gezicht. Het dominante gezicht ziet er ‘bozer’ en mannelijker uit. Ook ziet het er ouder en volwassener uit dan het onderdanige gezicht. Aan mannen met zo’n typisch ‘stoer’ gezicht worden meer leiderschapskwaliteiten toegeschreven, maar ze worden tevens gezien als minder trouwe, toegewijde partners in een relatie en als meer agressief — niet helemaal ten onrechte, zoals we straks zullen zien.
Een dominant gezicht heeft zwaardere botten, onder invloed van het hormoon testosteron: dit mannelijke hormoon veroorzaakt bepaald gedrag (dominant, competitief, krachtdadig gedrag én een hogere seksdrive) en ook bepaalde gezichtstrekken. Dominante gezichten zijn relatief breder en korter dan onderdanige gezichten, dus de lengte-breedte-verhouding is anders. Ze hebben een bredere, meer hoekige kaaklijn, een bredere kin, een grotere neus, kleinere ogen, smallere lippen en zwaardere wenkbrauwen die meer in een ‘frons’-stand staan. Een van de redenen dat vrouwen de onderkant van hun wenkbrauwen epileren en onder de wenkbrauwen highlighter aanbrengen, is dat de wenkbrauwen hierdoor optisch omhooggaan, wat er vrouwelijker uitziet.
In combinatie met andere trekken wordt een extreem onderdanig gezicht een babyface : grote ogen, hoog en vooruitstekend voorhoofd, rond gezicht, dunne wenkbrauwen, kleine neus. Zo’n gezicht scoort hoog op warmte en laag op kracht: we vinden ze relatief zwak, naïef, lief, eerlijk en onbekwaam. Op de werkvloer kan het dus best lastig zijn als je zo’n gezicht hebt. Gaat het om een man met een babyface, dan wordt dit ook wel het teddybeereffect genoemd.
Ontdek nog meer:
- Hoe Google de referenties van hun sollicitanten checkt
- Hoe je je eerste date vakkundig kunt laten mislukken
- Of het nut heeft om een handdruk te geven à la Donald Trump (de 'grip & yank-techniek)
- Of het helpt om aan 'namedropping' te doen
- Of mannen wel écht een grappige vrouw willen